ศรีราชา เป็นอำเภอขนาดใหญ่แห่งหนึ่งในจังหวัดชลบุรีตั้งอยู่ชายฝั่งทะเลตะวันออกของอ่าวไทย พื้นที่ส่วนใหญ่มีภูเขาล้อมรอบและเป็นที่ลาดเนิน เดิมเป็นส่วนหนึ่งของอำเภอบางละมุง และเมื่อมีการปรับเปลี่ยนพื้นที่บริหารจัดการ จนมีการแยกพื้นที่ส่วนนี้ตั้งเป็นอำเภอ ซึ่งเดิมใช้ชื่อว่า อำเภอบางพระ จนในปี พ.ศ. 2447 ทางราชการได้ย้ายที่ว่าการอำเภอบางพระมาตั้งอยู่ที่ตำบลศรีราชา ส่วนที่เปลี่ยนชื่อ "อำเภอบางพระ" มาเป็น "อำเภอศรีราชา" นั้นได้เปลี่ยนเมื่อประมาณแล้วต่อมาในปี พ.ศ. 2460 ได้เปลี่ยนจากอำเภอบางพระมาเป็น อำเภอศรีราชา ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา[3]

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอศรีราชาตั้งอยู่ชายฝั่งทะเลตะวันออกของอ่าวไทย พื้นที่ส่วนใหญ่มีภูเขาล้อมรอบและเป็นที่ลาดเนิน ที่ว่าการอำเภอศรีราชาตั้งอยู่ริมถนนสุขุมวิท ตำบลศรีราชา[4] ห่างจากตัวจังหวัดชลบุรี 24 กิโลเมตร และห่างจากกรุงเทพมหานคร 105 กิโลเมตร[5] พื้นที่ในการปกครองของอำเภอมีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองชลบุรี
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอหนองใหญ่และอำเภอบ้านบึง
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอบางละมุง และอำเภอปลวกแดง (จังหวัดระยอง)
• ทิศตะวันตก จรดอ่าวไทยและเขตอำเภอเกาะสีชัง

สภาพพื้นที่

อำเภอศรีราชามีเนื้อที่ประมาณ 643.558 ตารางกิโลเมตร (402,223.75 ไร่) พื้นที่การเกษตร 236,542.5 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 41.878 ของพื้นที่ทั้งหมด ระยะทางห่างจากเมืองชลบุรีโดยรถยนต์ 24 กิโลเมตร พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่ลาดเนินเขาเล็ก ๆ กระจายทั่วไป พื้นที่เหมาะแก่การทำการเกษตร และอุตสาหกรรมมีที่ราบลุ่มทำนาได้บางส่วน ทิศตะวันตกติดชายฝั่งทะเล และไม่มีแม่น้ำลำคลองขนาดใหญ่ไหลผ่าน จะมีเฉพาะทางน้ำไหลจากภูเขาลงสู่ทะเล

ประวัติ

อำเภอศรีราชาเดิมเป็นส่วนหนึ่งของอำเภอบางละมุง ตัวเมืองบางละมุงเดิมตั้งอยู่ที่บ้านบางละมุงในเขตอำเภอบางละมุงในปัจจุบัน เมื่อประมาณ 100 ปีเศษมานี้ เมืองบางละมุงได้ย้ายมาตั้งอยู่ที่บ้านบางพระ แต่ยังคงใช้ชื่อเดิมว่า "เมืองบางละมุง" ในขณะที่ตั้งเมืองบางละมุงในขณะนั้น ระบบบริหารราชการแผ่นดินยังไม่มีอำเภอ ต่อมาทางราชการได้เปลี่ยนแปลงรูปแบบการปกครองเป็นมณฑล จึงได้ย้ายเมืองบางพระไปตั้งอยู่ที่บางปลาสร้อย อำเภอเมืองชลบุรีในปัจจุบัน และรวมเมืองพนัสนิคมเข้าด้วยกัน เรียกว่า "เมืองชลบุรี"

ส่วนเมืองบางพระนั้นได้ตั้งเป็นอำเภอ เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2437 (ร.ศ. 113) เรียกว่า อำเภอบางพระ ต่อมาในปี พ.ศ. 2446 (ร.ศ. 122) จอมพลเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรีได้กราบทูลต่อพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวัฒนานุวงศ์ กรมขุนมรุพงศ์สิริพัฒน์ซึ่งเป็นสมุหเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลปราจีนบุรี ขอให้ย้ายอำเภอบางพระมาตั้งที่ศรีราชา แต่ยังคงใช้ชื่ออำเภอบางพระเหมือนเดิม ต่อมาในปี พ.ศ. 2460 (ร.ศ. 136) จึงได้เปลี่ยนชื่ออำเภอบางพระมาเป็น อำเภอศรีราชา ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา โดยมีหลวงบุรีรัตถคามบดี (เปลี่ยน นินนาทนนท์) เป็นนายอำเภอศรีราชาคนแรก

การแบ่งเขตการปกครอง

 การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอศรีราชา แบ่งเขตการปกครองตามพระราชบัญญัติลักษณะการปกครองท้องที่ พ.ศ. 2457 ออกเป็น 8 ตำบล 69 หมู่บ้าน มีเทศบาล 4 แห่ง คือ เทศบาลเมืองศรีราชา เทศบาลตำบลแหลมฉบัง เทศบาลตำบลเจ้าพระยาสุรศักดิ์ และเทศบาลตำบลเกาะสีชัง (สำหรับตำบลศรีราชา อยู่ในเขตเทศบาลเมืองศรีราชา และตำบลทุ่งสุขลา อยู่ในเขตเทศบาลนครแหลมฉบัง ไม่มีกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน อีกทั้งยังอยู่ในเขตเทศบาลทั้งตำบล)[6][7]

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอศรีราชาประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 8 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลนครแหลมฉบัง ครอบคลุมพื้นที่ หมู่ที่ 3 (บางส่วน), 9 (บางส่วน) ตำบลสุรศักดิ์ ตำบลทุ่งสุขลาทั้งตำบล หมู่ที่ 1 (บางส่วน), 5 (บางส่วน), 9 (บางส่วน), 10 ตำบลบึง และหมู่ที่ 11 (บางส่วน) ตำบลหนองขาม รวมไปถึงหมู่ที่ 4, 6, 7, 8 และ 9 ตำบลบางละมุงในเขตอำเภอบางละมุง
• เทศบาลนครเจ้าพระยาสุรศักดิ์ ครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 1-2,3 (บางส่วน), 4-8, 9 (บางส่วน) และ 10 ตำบลสุรศักดิ์ หมู่ที่ 1 (บางส่วน), 2 - 4, 5 (บางส่วน), 6 - 8, 9 (บางส่วน) ตำบลบึง หมู่ที่ 1 - 5, 9 - 10, 11 (บางส่วน) ตำบลหนองขาม หมู่ที่ 1 - 3, 6, 10 (บางส่วน) ตำบลเขาคันทรง และหมู่ที่ 1 - 2, 3 (บางส่วน), 5, 6 (บางส่วน), 8 ตำบลบ่อวิน
• เทศบาลเมืองศรีราชา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลศรีราชาทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลบางพระ ครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 1, 2 (บางส่วน), 3, 4 (บางส่วน), 6 (บางส่วน), 9 (บางส่วน), 10 (บางส่วน) ตำบลบางพระ
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองขาม ครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 6 - 8, 11 (บางส่วน) ตำบลหนองขาม (นอกเขตเทศบาลนครแหลมฉบังและเทศบาลนครเจ้าพระยาสุรศักดิ์)
• องค์การบริหารส่วนตำบลเขาคันทรง ครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 4 - 5, 7 - 9, 10 (บางส่วน) ตำบลเขาคันทรง (นอกเขตเทศบาลนครเจ้าพระยาสุรศักดิ์)
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางพระ ครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 2 (บางส่วน), 4 (บางส่วน), 5, 6 (บางส่วน), 7 - 8, 9 (บางส่วน), 10 (บางส่วน), 11 ตำบลบางพระ (นอกเขตเทศบาลตำบลบางพระ), 12
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ่อวิน ครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 3 (บางส่วน), 4, 6 (บางส่วน), 7 ตำบลบ่อวิน (นอกเขตเทศบาลนครเจ้าพระยาสุรศักดิ์)