อำเภอเมืองชลบุรี
เป็นเมืองเก่าแก่เมืองหนึ่งของประเทศไทย มีหลักฐานทางประวัติศาสตร์อ้างอิงมาโดยตลอด ตั้งแต่สมัยทวาราวดี สมัยสุโขทัย สมัยศรีอยุธยา สมัยธนบุรี และสมัยรัตนโกสินทร์ ความที่เป็นเมืองเก่าแก่นี้เอง

อำเภอเมืองชลบุรีในสมัยทวาราวดี
มีพยานหลักฐานทั้งทางโบราณวัตถุและโบราณสถานที่เป็นเครื่องสนับสนุนว่า อำเภอเมืองชลบุรีเป็นเมืองโบราณอยู่ในสมัยทวาราวดี ได้แก่การที่นักโบราณคดีพบเมืองพระรถที่ตำบลพนัสนิคม อำเภอพนัสนิคม และได้หลักฐานแน่ชัดว่าเมืองพระรถในสมัยนั้นเป็นเมืองคู่กับเมืองศรีพะโร ในตำบลหนองไม้แดง อำเภอเมืองชลบุรี ที่เมืองพระรถมีผู้พบพระศิลาลักษณะตรงกับพระพุทธรูปสมัยทวาราวดีประดับบนตัวพระพนัสบดี อายุกว่า 1,000 ปีเศษล่วงมาแล้ว ดังนั้นถ้าเมืองพระรถเป็นเมืองในสมัยทวาราวดีจริงแล้ว เมืองศรีพะโรก็ย่อมจะเป็นเมืองในสมัยทวาราวดีด้วย นั่นก็หมายถึงว่า "เมืองชลบุรี ปัจจุบันก็มีมาแต่สมัยทวาราวดีด้วย"

อำเภอเมืองชลบุรีในสมัยสุโขทัย
เข้าใจว่าเมืองสืบต่อเนื่องมาจากสมัยทวาราวดี เพราะมีซากเมืองเก่า 2 เมือง คือเมืองศรีพะโรในตำบลหนองไม้แดง อำเภอเมืองชลบุรีปัจจุบัน และเมืองพระรถในตำบลพนัสนิคม เมืองศรีพะโรนี้ มีผู้แต่งนิทานแปลชื่อเมืองเป็นเมืองเศรษฐีพาโล แล้วเล่าประวัติเศรษฐีพาโลคล้ายเรื่องในปัญญาสชาดก จากเมืองศรีพะโรมีถนนไปถึงเมืองพระรถในตำบลพนัสนิคม จากเมืองพระรถมีถนนต่อไปอีกผ่านสนามชัยเขตต์ไปอำเภอพนมสารคาม จังหวัดฉะเชิงเทรา จากนั้นต่อไปจนถึงอำเภอศรีมหาโพธิ์ จังหวัดปราจีนบุรี ถนนสายนี้ยังมีบางตอนบริบูรณ์ดีขนาดกว้างไม่น้อยกว่า 8 เมตร บางแห่งขาดเป็นตอนๆ จากเมืองศรีพะโร ไปเมืองพระรถเป็นระยะทางยาว 20 กิโลเมตร

อำเภอเมืองชลบุรีในสมัยศรีอยุธยา
มาถึงในสมัยนี้ได้มีการบันทึกหลักฐานแน่นอน กล่าวคือ ในแผนที่ ไตรภูมิโบราณสมัยอยุธยา ปรากฎชื่อตำบลสำคัญของชลบุรี 4 ตำบล เรียงจากทิศเหนือไปสู่ทิศใต้ คือตำบลบางทราย ตำบลบางปลาสร้อย ตำบลบางพระเรือ (ตำบลบางพระในปัจจุบัน) และตำบลบางละมุง (อำเภอบางละมุงในปัจจุบัน) ไตรภูมิโบราณฉบับนี้ ได้ฉบับเก่าแล้วมาจำลองในสมัยกรุงธนบุรี สมัยอยุธยานั้น ผู้รักษาเมืองชลบุรีศรีมหาสมุทร ในหนังสือคำให้การของชาวกรุงเก่าเล่าว่า เมืองชลบุรีเคยส่งส่วยไม้แดงซึ่งเป็นไม้ที่มีราคาดีในสมัยอยุธยา ป่าไม้แดงที่ส่งส่วยไปในสมัยนั้นอยู่ในท้องที่ตำบลหนองไม้แดง (อยู่ในอำเภอเมืองชลบุรีในปัจจุบัน เป็นที่น่าสังเกตว่า "ตำบลหนองไม้แดง" คงจะได้ชื่อมาจากการที่มีไม้แดงจนถึงกับส่งส่วยไปยังกรุงศรีอยุธยา พอจะเป็นหลักฐานยืนยันว่า เมืองนี้เป็นเมืองหนึ่งในสมัยกรุงศรีอยุธยา)

อำเภอเมืองชลบุรีในสมัยรัตนโกสินทร์
เมื่อตอนสิ้นรัชกาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ ได้ทรงแต่งตั้ง "พระยาชลบุรี" (บุตรเจ้าพระยาจักรี (หมุด) ต้นสกุลสมุทรานนท์ สมุหนายก อัครมหาเสนาบดี คนแรกในสมัยกรุงธนบุรี) เป็นผู้รักษาเมือง จึงนับได้ว่าชลบุรีมีผู้รักษาเมืองอย่างเป็นทางการแท้จริง ตั้แต่บัดนี้เป็นต้นไป

อำเภอเมืองชลบุรีนี้เดิมนามว่า อำเภอบางปลาสร้อย ได้เปลี่ยนมาเป็นอำเภอเมืองชลบุรี เมื่อ พ.ศ.2481 และที่ตำบลนี้ได้นามว่า ตำบลบางปลาสร้อย เพราะอยู่ใกล้คลองบางปลาสร้อย อำเภอเมืองชลบุรี นามนี้มีหลักฐานจากราชกิจจานุเบกษา เล่ม 55 หน้า 660 วันที่ 14 พฤศจิกายน พ.ศ.2481 ซึ่งเมื่อเปลี่ยนชื่อนี้แล้วตัวที่ว่าการอำเภอจะตั้งอยู่ในที่เดิม คือที่คลองบางปลาสร้อยหรือเปล่าไม่ทราบ คงปรากฎตัวอำเภอที่มีชื่อว่า "อำเภอเมืองชลบุรี" นี้ตั้งอยู่ใกล้ตัวที่ตั้งศาลากลางจังหวัด (ปัจจุบันนี้เป็นที่ทำการของเทศบาลเมืองชลบุรี)

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอเมืองชลบุรีตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของจังหวัดชลบุรี มีอาณาเขตติดต่อกับพื้นที่ข้างเคียงดังต่อไปนี้

ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอบางปะกง (จังหวัดฉะเชิงเทรา)

ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอพานทองและอำเภอบ้านบึง

ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอศรีราชา

ทิศตะวันตก จรดอ่าวไทย

การปกครองส่วนภูมิภาค[แก้]

อำเภอเมืองชลบุรีแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 18 ตำบล 107 หมู่บ้าน

บริเวณถนนเจตน์จำนงค์

ถนนสายเลียบชายทะเล เมืองชลบุรี

การปกครองส่วนท้องถิ่น[แก้]

ท้องที่อำเภอเมืองชลบุรีประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 16 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลเมืองชลบุรีครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางปลาสร้อยทั้งตำบล ตำบลมะขามหย่งทั้งตำบล และตำบลบ้านโขดทั้งตำบล
• เทศบาลเมืองแสนสุขครอบคลุมพื้นที่ตำบลแสนสุขทั้งตำบล หมู่ที่ 1 (บางส่วน), 2 (บางส่วน), 3 (บางส่วน), 4 (บางส่วน) ตำบลเหมือง และหมู่ที่ 5 (บางส่วน) ตำบลห้วยกะปิ (แต่ในปัจจุบันทุกพื้นที่ในเขตเทศบาลเมืองแสนสุข ยกเลิกการปกครองในระดับหมู่บ้านแล้ว)[1][2]
• เทศบาลเมืองบ้านสวนครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านสวนทั้งตำบล หมู่ที่ 1 (บางส่วน), 3 (บางส่วน) ตำบลหนองรี และหมู่ที่ 1 (บางส่วน), 4 (บางส่วน) ตำบลหนองข้างคอก[3]
• เทศบาลเมืองอ่างศิลาครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านปึกทั้งตำบล หมู่ที่ 4 (บางส่วน), 5 (บางส่วน) ตำบลห้วยกะปิ หมู่ที่ 3 (บางส่วน), หมู่ที่ 4-8 ตำบลเสม็ด และตำบลอ่างศิลาทั้งตำบล[2]
• เทศบาลตำบลบางทรายครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางทรายทั้งตำบล[4]
• เทศบาลตำบลคลองตำหรุครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 1 (บางส่วน), 2-3, 5 (บางส่วน), 6 (บางส่วน) ของตำบลคลองตำหรุ[5]
• เทศบาลตำบลนาป่าครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาป่าทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลดอนหัวฬ่อครอบคลุมพื้นที่ตำบลดอนหัวฬ่อทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลหนองไม้แดงครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองไม้แดงทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลห้วยกะปิครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 1-3, 4 (บางส่วน), 5 (บางส่วน), 6-7 ตำบลห้วยกะปิ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลเมืองแสนสุขและเทศบาลเมืองอ่างศิลา)
• เทศบาลตำบลเสม็ดครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 1-2, 3 (บางส่วน) ตำบลเสม็ด (เฉพาะนอกเขตเทศบาลเมืองอ่างศิลา)
• เทศบาลตำบลเหมืองครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 1 (บางส่วน), 2 (บางส่วน), 3 (บางส่วน), 4 (บางส่วน), 5 ตำบลเหมือง (เฉพาะนอกเขตเทศบาลเมืองแสนสุข)
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองรีครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 1 (บางส่วน), 2, 3 (บางส่วน), 4-14 ตำบลหนองรี (เฉพาะนอกเขตเทศบาลเมืองบ้านสวน)
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองข้างคอกครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 1 (บางส่วน), 2-3, 4 (บางส่วน), 5-7 ตำบลหนองข้างคอก (เฉพาะนอกเขตเทศบาลเมืองบ้านสวน)
• องค์การบริหารส่วนตำบลคลองตำหรุครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 1 (บางส่วน), 4, 5 (บางส่วน), 6 (บางส่วน) ตำบลคลองตำหรุ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลคลองตำหรุ)
• องค์การบริหารส่วนตำบลสำนักบกครอบคลุมพื้นที่ตำบลสำนักบกทั้งตำบล